زمان تقریبی مطالعه: 24 دقیقه
 

حق (اسمای‌خدا)




حق، از اسماء حسنای خدا و یکی از معانی مشهور آن می‌باشد. حق به عنوان نام خدا ده بار در قرآن تکرار شده است.


۱ - وجوه استعمال لفظ «الحق» در قرآن


چهار آیه در قرآن بیان می‌کند که «اللّه» همان «الحق» است.
[۱] حج/سوره ۲۲، آیه ۶.    
[۲] حج/سوره ۲۲، آیه ۶۲.    
[۳] نور/سوره ۲۴، آیه ۲۵.    
[۴] لقمان/سوره ۳۱، آیه ۳۰.    

در یک آیه «الحق»، صفت «اللّه» است
[۵] کهف/سوره ۱۸، آیه ۴۴.    
و در پنج آیه نیز «اللّه» با ربّ حق، مولای حق و ملِکِ حق وصف شده است.
[۶] انعام/سوره ۶، آیه ۶۲.    
[۷] یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۰.    
[۸] یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۲.    
[۹] طه/سوره ۲۰، آیه ۱۱۴.    
[۱۰] مؤمنون/سوره ۲۳، آیه ۱۱۶.    


۲ - وجوه استعمال لفظ «الحق» در روایات


همچنین «الحق» در روایات حاوی نود و نه اسم حسنای الهی (اسماء الحسنی) ذکر شده است.
[۱۱] ابن ماجه، سنن ابن ماجة، ج۲، ص۱۲۶۹، چاپ محمد فؤاد عبد الباقی، (قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴)، چاپ افست (بیروت).
[۱۲] محمد بن عیسی ترمذی، سنن الترمذی و هو الجامع الصحیح، ج۵، ص۱۹۲، چاپ عبد الوهاب عبداللطیف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۳] ابن بابویه، التوحید، ج۱، ص۱۹۴، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.    
[۱۴] ابو نعیم اصفهانی، جزء فیه طرق حدیث «ان لله تسعة و تسعین اسماً»، ج۱، ص۱۰۱، چاپ مشهور بن حسن بن سلمان، (مدینه) ۱۴۱۳.
[۱۵] ابو نعیم اصفهانی ، جزء فیه طرق حدیث «ان لله تسعة و تسعین اسماً»، ج۱، ص۱۳۱، چاپ مشهور بن حسن بن سلمان، (مدینه) ۱۴۱۳.( که طرق گوناگون روایت اسماء اللّه را آورده است)

به علاوه، در روایتی مشهور، از ذکر «اللهم أنت الحق و قولک الحق و وعدک الحق» در مناجات شبانه پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم و امام محمد باقر علیه‌السلام یاد شده است
[۱۶] عبد الرزاق بن همام صنعانی، المصنَّف، ج۲، ص۷۸ـ۷۹، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۷] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۲، ص۴۲، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
[۱۸] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۶۷، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
[۱۹] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۹۸، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
[۲۰] محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۸۴، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
[۲۱] محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجّد، ج۱، ص۱۶۴ـ۱۶۵، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
و ازاین‌رو گفته شده که از دعاهای مستحب پس از نماز شب است.
[۲۲] محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجّد، ج۱، ص۱۴۰، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.


۲.۱ - تردید جبایی در اسم الله بودن «الحق»
با اینکه «الحق» در روایت های اسماء اللّه در شمار اسم های الهی ذکر شده است،
[۲۳] ابراهیم بن سری زجاج، تفسیر اسماء اللّه الحسنی، ج۱، ص۵۳، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۹۷۴.
[۲۴] احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، ج۱، ص۳۹ـ ۴۰، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
[۲۵] محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۷ـ۱۳۹، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
[۲۶] محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، ج۱، ص۲۸۹ـ۲۹۲، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.
برخی در این باره تردید کرده اند،
[۲۷] علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، ج۱، ص۵۱۹، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (نظر جبایی درباره علم خدا)
[۲۸] قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۵، ص۲۵۶، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
[۲۹] عبد القاهر بن طاهر بغدادی، کتاب اصول الدین، ج۱، ص۱۲۳، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
چنان که ابو علی جبایی توصیف خدا به «حق» را وصفی حقیقی ندانسته، زیرا از نظر او، حق به معنای موجود حادث است که در مقابل باطل، به معنای معدوم، قرار می‌گیرد و خداوند از حدوث منزه است.
[۳۰] قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۵، ص۲۵۶، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).

بر این اساس، معنای نظیر «أَنَّاللّهَ هوَ الحق»
[۳۱] حج/سوره ۲۲، آیه ۶.    
[۳۲] حج/سوره ۲۲، آیه ۶۲.    
[۳۳] لقمان/سوره ۳۱، آیه ۳۰.    
حق بودن عبادت خداست.
[۳۴] ابن بابویه، التوحید، ج۱، ص۲۰۲، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.    
[۳۵] قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۵، ص۲۵۶، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
[۳۶] قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۲۰، قسم ۲، ص۲۱۴، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).


۳ - کارکرد دستوری لفظ «حق»


برخی درباره کارکرد دستوری حق معتقدند که واژه حق، مصدر و حاکی از فعل است و در توسع معنایی به عنوان اسم فاعل برای خدا و به معنای محقّ یا محقق به کار می‌رود.
[۳۷] ابن بابویه، التوحید، ج۱، ص۲۰۲، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.    
[۳۸] ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۴۶، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
[۳۹] عبد الکریم بن هوازن قشیری، الفصول فی الاصول، ج۱، ص۶۸، چاپ ریچارد فرانک، در MIDEO، ش ۱۶ (۱۹۸۳).


۴ - کاربردهای ترکیبی لفظ «الحق»


برخی مفسران، در تفسیر ترکیب های «مَوْلیهُمُالحق»، «رَبُّکُمُالحق» و «الملِک الحق»،
[۴۰] انعام/سوره ۶، آیه ۶۲.    
[۴۱] یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۰.    
>
[۴۲] یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۲.    
[۴۳] طه/سوره ۲۰، آیه ۱۱۴.    
[۴۴] مؤمنون/سوره ۲۳، آیه ۱۱۶.    
حق را نه صفت مستقل، بلکه وصفی تأکیدی می‌دانند که حاکی از شایستگی تام خدا برای ولایت و ربوبیت و مالکیت است.
[۴۵] محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره مؤمنون آیه ۱۱۶.
[۴۶] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

تأکید بر این معنا، مفهوم اسم حق را به معنای نام‌هایی چون «الفرد» و «الأحد» نزدیک می‌سازد؛ به این معنا که یگانه مولی و ربّ و مالکِ حقیقی، اللّه است.
[۴۷] محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره طه آیه ۱۱۴.
[۴۸] محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره مؤمنون آیه ۱۱۶.
[۴۹] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
[۵۰] ابن قیم جوزیه، اسماء اللّه الحسنی، ج۱، ص۹۱، چاپ یوسف علی بدیوی و ایمن عبد الرزاق شوّا، دمشق ۱۴۲۴/۲۰۰۳.

گاهی هم صفت الحق را نه وصفی برای خدا، بلکه برای موصوف محذوفی مانند افعال یا اقوال خدا دانسته‌اند که بر عادلانه، حکیمانه و حقیقی بودن افعال و اقوال خدا دلالت دارد.
[۵۱] عبد الرحمان بن اسحاق زَجّاجی، اشتقاق اسماء اللّه، ج۱، ص۱۷۸، چاپ عبد الحسین مبارک، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۵۲] زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره انعام آیه ۶۲.
[۵۳] فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره انعام آیه ۶۲.


۵ - معنای اصلی واژه حق ازنظر مفسران


فارغ از این دلالت های دستوری، عموم مفسران و شارحان به معنای اصلی واژه حق توجه کرده‌اند که عبارت است از موجود ثابت و واقعی.
[۵۴] حمد بن محمد خطابی، شأن الدعاء، ج۱، ص۷۶، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۵۵] ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۴۶، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
[۵۶] عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، ج۱، ص۶۸، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
[۵۷] محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۵، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶. (برای ریشه و معنای حق)

به این معنای عام، هر شیء موجود، حق است، خواه به لحاظ اخلاقی صحیح و از نظر ارزشی مثبت باشد، خواه باطل و منفی، مانند جهنم، شیطان یا جادو.
[۵۸] ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۲۵، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
[۵۹] محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۵، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.


۶ - معنای واژه حق ازنظر حکماء


خداوند به سبب آن‌که تنها موجودِ دائم، کامل، فنا ناپذیر و به خودی خود موجود است، تمام حق و مصداق مطلق اسمِ «الحق» است،
[۶۰] محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۶۲، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
[۶۱] محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، ذیل سوره انعام آیه ۶۲، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
[۶۲] محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶، چاپ محمد ابراهیم حفناوی، قاهره ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
همان طور که در بیان حکما موجود به معنای خاص آن، همان واجب الوجود است.
[۶۳] ابن سینا، الشفاء، الالهیات، ج۱، ص۴۸، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
[۶۴] محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی (ملا صدرا)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج۱، ص۸۹، بیروت ۱۹۸۱.
[۶۵] دانیل ژیماره، نامهای الهی در اسلام، ج۱، ص۱۴۱، پاریس ۱۹۸۸.

به این معنا، الحق را باید از اسماء ذات و در کنار اسمائی چون شیء، موجود، کائن و ثابت دریافت.
[۶۶] عبد القاهر بن طاهر بغدادی، کتاب اصول الدین، ج۱، ص۱۲۱ـ۱۲۲، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۶۷] عبد الکریم بن ابراهیم جیلی، الکمالات الالهیة فی الصفات المحمدیة، ج۱، ص۱۵۴، چاپ سعید عبدالفتاح، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
[۶۸] دانیل ژیماره، نامهای الهی در اسلام، ج۱، ص۱۳۳، پاریس ۱۹۸۸.


۷ - معنای اسم «الحق» از نظر معرفت شناسی


گاهی مفسران و شارحان در توضیح معنای اسم الحق، از منظری معرفت شناسانه وارد شده و آن را در شمار نام هایی دانسته‌اند که مستلزم اثبات و اعتراف به وجود خداوندند؛ مانند اسامی ظاهر، مبین، اول، آخر و باقی.
[۶۹] حسین بن حسن حلیمی، کتاب المنهاج فی شعب الایمان، ج۱، ص۱۸۸ـ۱۸۹، چاپ حلمی محمد فوده، (بیروت) ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۷۰] احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، ج۱، ص۴۰، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
[۷۱] محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۶، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.

بنا به استدلال ایشان، چون هیچ دلیل و بینه ای نمی‌تواند وجود خدا را ثابت کند، انکار او ناممکن و تصدیق او ضروری است، بلکه اصلاً واجب الوجود یعنی آن‌که همه موجودات ناگزیر از معرفت اویند.
[۷۲] حسین بن حسن حلیمی، کتاب المنهاج فی شعب الایمان، ج۱، ص۱۸۸ـ۱۸۹، چاپ حلمی محمد فوده، (بیروت) ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
[۷۳] احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، ج۱، ص۴۰، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
[۷۴] محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۶، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
[۷۵] ابراهیم بن سری زجاج، تفسیر اسماء اللّه الحسنی، ج۱، ص۵۳، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۹۷۴.

صفت المبین را، که گاهی با الحق همراه است، می توان تأکیدی بر همین بداهت وجود خدا دانست.
[۷۶] محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره نور آیه ۲۵.
[۷۷] عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، ج۱، ص۶۹، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
[۷۸] محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، ذیل سوره نور آیه ۲۵، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.


۸ - معنای اسم «الحق» در زمره صفات فعل


برخی مفسران و شارحان اسماء اللّه، با توجه به معنای وَجَب در فعل حَقَّ،
[۷۹] عبد الرحمان بن اسحاق زَجّاجی، اشتقاق اسماء اللّه، ج۱، ص۱۷۸، چاپ عبد الحسین مبارک، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
اسم الحق را در زمره صفات فعل و قریب المعنا با اسم خالق دانسته اند.
[۸۰] عبد الملک بن عبد اللّه جوینی، کتاب الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، ج۱، ص۱۴۴، چاپ اسعد تمیم، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
[۸۱] ابن میمون، شرح الارشاد، ج۱، ص۳۳۷، چاپ احمد حجازی احمد سقا، قاهره ۱۴۰۷ /۱۹۸۷.

از این منظر، الحق یعنی خالق و وجود بخشی که اشیا را محقق و نظام حق را در اشیا جاری می‌سازد.
[۸۲] عبد الکریم بن هوازن قشیری، الفصول فی الاصول، ج۱، ص۶۸، چاپ ریچارد فرانک، در MIDEO، ش ۱۶ (۱۹۸۳).
[۸۳] محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶.

ابن میمون
[۸۴] ابن میمون، شرح الارشاد، ج۱، ص۳۳۷، چاپ احمد حجازی احمد سقا، قاهره ۱۴۰۷ /۱۹۸۷.
با توجه به این معنا معتقد است که «الحق» ممکن است وصف کلام خدا باشد که به واسطه تکلم با رسولان، شریعت را محقق می‌کند یا وصف فعل اوست که به معنای خلقِ معجزات یا جاری ساختن ایمان در دل های مؤمنان است.

۹ - جمع تمامی معانی حق در بیانی واحد


برخی مفسران کوشیده‌اند این دیدگاه‌ها را در بیانی واحد جمع کنند
[۸۵] محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۷، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
[۸۶] محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، ج۱، ص۲۹۰، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.
[۸۷] هادی بن مهدی سبزواری، شرح الاسماء، ج۱، ص۷۲۱، او، شرح دعاء الجوشن الکبیر، چاپ نجف قلی حبیبی، تهران ۱۳۷۵ش.
چنان که غزالی
[۸۸] محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۷، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
حق را به معنای موجود، در سه ساحت اعیان و اذهان و لسان توضیح داده است.
برای عارفان و اهل تصوف در مرتبه فنا، یکی از عالی ‌ترین و مکرر ترین اذکار ذکر «الحق» است، چرا که ایشان از مرتبه شهود افعال و صفات ارتقا یافته و به مرتبه شهود ذات الهی رسیده‌اند و ظواهر باطل و هالک را نمی‌بینند.
[۸۹] عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، ج۱، ص۶۹، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
[۹۰] محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۹، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
[۹۱] محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، ج۱، ص۲۹۲، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.

از نظر ابن عربی،
[۹۲] ابن عربی، النور الاسنی بمناجاة اللّه باسمائه الحسنی، ج۱، ص۷، (قاهره) ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
ذکرِ «یا حق» دعایی است برای درک حقایق توحید و قیام به حق.
بنده ای که بر ذکر اسم «الحق» مداومت و به حقیقت آن توجه کند، جز حضرت حق چیزی را حق نمی‌بیند، مگر آن‌که می‌داند هر حقی از اوست.
[۹۳] محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۹، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.


۱۰ - فهرست منابع


(۱) علاوه بر قرآن.
(۲) ابن بابویه، التوحید، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.
(۳) ابن سینا، الشفاء، الالهیات، ج ۱، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
(۴) ابن عربی، النور الاسنی بمناجاة اللّه باسمائه الحسنی، (قاهره) ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
(۵) ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
(۶) ابن قیم جوزیه، اسماء اللّه الحسنی، چاپ یوسف علی بدیوی و ایمن عبد الرزاق شوّا، دمشق ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
(۷) ابن ماجه، سنن ابن ماجة، چاپ محمد فؤاد عبد الباقی، (قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴)، چاپ افست (بیروت).
(۸) ابن میمون، شرح الارشاد، چاپ احمد حجازی احمد سقا، قاهره ۱۴۰۷ /۱۹۸۷.
(۹) ابو نعیم اصفهانی، جزء فیه طرق حدیث «ان لله تسعة و تسعین اسماً»، چاپ مشهور بن حسن بن سلمان، (مدینه) ۱۴۱۳.
(۱۰) علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
(۱۱) محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
(۱۲) عبد القاهر بن طاهر بغدادی، کتاب اصول الدین، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۱۳) احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
(۱۴) محمد بن عیسی ترمذی، سنن الترمذی و هو الجامع الصحیح، چاپ عبد الوهاب عبداللطیف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۱۵) عبد الملک بن عبد اللّه جوینی، کتاب الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، چاپ اسعد تمیم، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
(۱۶) عبد الکریم بن ابراهیم جیلی، الکمالات الالهیة فی الصفات المحمدیة، چاپ سعید عبدالفتاح، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
(۱۷) حسین بن حسن حلیمی، کتاب المنهاج فی شعب الایمان، چاپ حلمی محمد فوده، (بیروت) ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
(۱۸) حمد بن محمد خطابی، شأن الدعاء، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۱۹) ابراهیم بن سری زجاج، تفسیر اسماء اللّه الحسنی، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۹۷۴.
(۲۰) عبد الرحمان بن اسحاق زَجّاجی، اشتقاق اسماء اللّه، چاپ عبد الحسین مبارک، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۲۱) زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل.
(۲۲) هادی بن مهدی سبزواری، شرح الاسماء، او، شرح دعاء الجوشن الکبیر، چاپ نجف قلی حبیبی، تهران ۱۳۷۵ش.
(۲۳) محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی (ملا صدرا)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت ۱۹۸۱.
(۲۴) عبد الرزاق بن همام صنعانی، المصنَّف، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲۵) محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
(۲۶) فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن.
(۲۷) محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن.
(۲۸) محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
(۲۹) محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجّد، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
(۳۰) محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
(۳۱) محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
(۳۲) محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.
(۳۳) قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
(۳۴) محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
(۳۵) محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، چاپ محمد ابراهیم حفناوی، قاهره ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
(۳۶) عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
(۳۷) عبد الکریم بن هوازن قشیری، الفصول فی الاصول، چاپ ریچارد فرانک، در MIDEO، ش ۱۶ (۱۹۸۳).
(۳۸) دانیل ژیماره، نامهای الهی در اسلام، پاریس ۱۹۸۸.

۱۱ - پانویس

 
۱. ↑ حج/سوره ۲۲، آیه ۶.    
۲. ↑ حج/سوره ۲۲، آیه ۶۲.    
۳. ↑ نور/سوره ۲۴، آیه ۲۵.    
۴. ↑ لقمان/سوره ۳۱، آیه ۳۰.    
۵. ↑ کهف/سوره ۱۸، آیه ۴۴.    
۶. ↑ انعام/سوره ۶، آیه ۶۲.    
۷. ↑ یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۰.    
۸. ↑ یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۲.    
۹. ↑ طه/سوره ۲۰، آیه ۱۱۴.    
۱۰. ↑ مؤمنون/سوره ۲۳، آیه ۱۱۶.    
۱۱. ↑ ابن ماجه، سنن ابن ماجة، ج۲، ص۱۲۶۹، چاپ محمد فؤاد عبد الباقی، (قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴)، چاپ افست (بیروت).
۱۲. ↑ محمد بن عیسی ترمذی، سنن الترمذی و هو الجامع الصحیح، ج۵، ص۱۹۲، چاپ عبد الوهاب عبداللطیف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۳. ↑ ابن بابویه، التوحید، ج۱، ص۱۹۴، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.    
۱۴. ↑ ابو نعیم اصفهانی، جزء فیه طرق حدیث «ان لله تسعة و تسعین اسماً»، ج۱، ص۱۰۱، چاپ مشهور بن حسن بن سلمان، (مدینه) ۱۴۱۳.
۱۵. ↑ ابو نعیم اصفهانی ، جزء فیه طرق حدیث «ان لله تسعة و تسعین اسماً»، ج۱، ص۱۳۱، چاپ مشهور بن حسن بن سلمان، (مدینه) ۱۴۱۳.( که طرق گوناگون روایت اسماء اللّه را آورده است)
۱۶. ↑ عبد الرزاق بن همام صنعانی، المصنَّف، ج۲، ص۷۸ـ۷۹، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۷. ↑ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۲، ص۴۲، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
۱۸. ↑ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۶۷، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
۱۹. ↑ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۹۸، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
۲۰. ↑ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۸، ص۱۸۴، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت.
۲۱. ↑ محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجّد، ج۱، ص۱۶۴ـ۱۶۵، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
۲۲. ↑ محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجّد، ج۱، ص۱۴۰، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
۲۳. ↑ ابراهیم بن سری زجاج، تفسیر اسماء اللّه الحسنی، ج۱، ص۵۳، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۹۷۴.
۲۴. ↑ احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، ج۱، ص۳۹ـ ۴۰، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
۲۵. ↑ محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۷ـ۱۳۹، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
۲۶. ↑ محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، ج۱، ص۲۸۹ـ۲۹۲، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.
۲۷. ↑ علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، ج۱، ص۵۱۹، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (نظر جبایی درباره علم خدا)
۲۸. ↑ قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۵، ص۲۵۶، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
۲۹. ↑ عبد القاهر بن طاهر بغدادی، کتاب اصول الدین، ج۱، ص۱۲۳، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۰. ↑ قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۵، ص۲۵۶، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
۳۱. ↑ حج/سوره ۲۲، آیه ۶.    
۳۲. ↑ حج/سوره ۲۲، آیه ۶۲.    
۳۳. ↑ لقمان/سوره ۳۱، آیه ۳۰.    
۳۴. ↑ ابن بابویه، التوحید، ج۱، ص۲۰۲، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.    
۳۵. ↑ قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۵، ص۲۵۶، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
۳۶. ↑ قاضی عبد الجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج۲۰، قسم ۲، ص۲۱۴، ج ۵، چاپ محمود محمد خضیری، قاهره ۱۹۶۵، ج ۲۰، چاپ عبد الحلیم محمود و سلیمان دنیا، (قاهره).
۳۷. ↑ ابن بابویه، التوحید، ج۱، ص۲۰۲، چاپ هاشم حسینی طهرانی، قم، ۱۳۵۷ش.    
۳۸. ↑ ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۴۶، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
۳۹. ↑ عبد الکریم بن هوازن قشیری، الفصول فی الاصول، ج۱، ص۶۸، چاپ ریچارد فرانک، در MIDEO، ش ۱۶ (۱۹۸۳).
۴۰. ↑ انعام/سوره ۶، آیه ۶۲.    
۴۱. ↑ یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۰.    
۴۲. ↑ یونس/سوره ۱۰، آیه ۳۲.    
۴۳. ↑ طه/سوره ۲۰، آیه ۱۱۴.    
۴۴. ↑ مؤمنون/سوره ۲۳، آیه ۱۱۶.    
۴۵. ↑ محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره مؤمنون آیه ۱۱۶.
۴۶. ↑ محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
۴۷. ↑ محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره طه آیه ۱۱۴.
۴۸. ↑ محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره مؤمنون آیه ۱۱۶.
۴۹. ↑ محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
۵۰. ↑ ابن قیم جوزیه، اسماء اللّه الحسنی، ج۱، ص۹۱، چاپ یوسف علی بدیوی و ایمن عبد الرزاق شوّا، دمشق ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
۵۱. ↑ عبد الرحمان بن اسحاق زَجّاجی، اشتقاق اسماء اللّه، ج۱، ص۱۷۸، چاپ عبد الحسین مبارک، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۵۲. ↑ زمخشری، الکشّاف عن حقیقة التنزیل، ذیل سوره انعام آیه ۶۲.
۵۳. ↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ذیل سوره انعام آیه ۶۲.
۵۴. ↑ حمد بن محمد خطابی، شأن الدعاء، ج۱، ص۷۶، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۵۵. ↑ ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۴۶، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
۵۶. ↑ عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، ج۱، ص۶۸، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
۵۷. ↑ محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۵، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶. (برای ریشه و معنای حق)
۵۸. ↑ ابن فورک، مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۲۵، چاپ دانیل ژیماره، بیروت ۱۹۸۷.
۵۹. ↑ محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۵، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
۶۰. ↑ محمد بن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره انعام آیه ۶۲، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
۶۱. ↑ محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، ذیل سوره انعام آیه ۶۲، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
۶۲. ↑ محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶، چاپ محمد ابراهیم حفناوی، قاهره ۱۴۲۸/۲۰۰۷.
۶۳. ↑ ابن سینا، الشفاء، الالهیات، ج۱، ص۴۸، چاپ ابراهیم مدکور، جورج شحاته قنواتی، و سعید زاید، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
۶۴. ↑ محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی (ملا صدرا)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، ج۱، ص۸۹، بیروت ۱۹۸۱.
۶۵. ↑ دانیل ژیماره، نامهای الهی در اسلام، ج۱، ص۱۴۱، پاریس ۱۹۸۸.
۶۶. ↑ عبد القاهر بن طاهر بغدادی، کتاب اصول الدین، ج۱، ص۱۲۱ـ۱۲۲، استانبول ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۶۷. ↑ عبد الکریم بن ابراهیم جیلی، الکمالات الالهیة فی الصفات المحمدیة، ج۱، ص۱۵۴، چاپ سعید عبدالفتاح، قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
۶۸. ↑ دانیل ژیماره، نامهای الهی در اسلام، ج۱، ص۱۳۳، پاریس ۱۹۸۸.
۶۹. ↑ حسین بن حسن حلیمی، کتاب المنهاج فی شعب الایمان، ج۱، ص۱۸۸ـ۱۸۹، چاپ حلمی محمد فوده، (بیروت) ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۷۰. ↑ احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، ج۱، ص۴۰، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
۷۱. ↑ محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۶، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
۷۲. ↑ حسین بن حسن حلیمی، کتاب المنهاج فی شعب الایمان، ج۱، ص۱۸۸ـ۱۸۹، چاپ حلمی محمد فوده، (بیروت) ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
۷۳. ↑ احمد بن حسین بیهقی، کتاب الاسماء و الصفات، ج۱، ص۴۰، چاپ عماد الدین احمد حیدر، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
۷۴. ↑ محمد بن احمد قرطبی، الاسنی فی شرح اسماء اللّه الحسنی و صفاته العُلی، ج۱، ص۱۶۶، چاپ شحات احمد طحان، منصوره، مصر ۱۴۲۷/۲۰۰۶.
۷۵. ↑ ابراهیم بن سری زجاج، تفسیر اسماء اللّه الحسنی، ج۱، ص۵۳، چاپ احمد یوسف دقاق، دمشق ۱۹۷۴.
۷۶. ↑ محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره نور آیه ۲۵.
۷۷. ↑ عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، ج۱، ص۶۹، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
۷۸. ↑ محمد بن عمر فخر رازی، التفسیر الکبیر، ذیل سوره نور آیه ۲۵، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
۷۹. ↑ عبد الرحمان بن اسحاق زَجّاجی، اشتقاق اسماء اللّه، ج۱، ص۱۷۸، چاپ عبد الحسین مبارک، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۸۰. ↑ عبد الملک بن عبد اللّه جوینی، کتاب الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، ج۱، ص۱۴۴، چاپ اسعد تمیم، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۶.
۸۱. ↑ ابن میمون، شرح الارشاد، ج۱، ص۳۳۷، چاپ احمد حجازی احمد سقا، قاهره ۱۴۰۷ /۱۹۸۷.
۸۲. ↑ عبد الکریم بن هوازن قشیری، الفصول فی الاصول، ج۱، ص۶۸، چاپ ریچارد فرانک، در MIDEO، ش ۱۶ (۱۹۸۳).
۸۳. ↑ محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل سوره حج آیه ۶.
۸۴. ↑ ابن میمون، شرح الارشاد، ج۱، ص۳۳۷، چاپ احمد حجازی احمد سقا، قاهره ۱۴۰۷ /۱۹۸۷.
۸۵. ↑ محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۷، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
۸۶. ↑ محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، ج۱، ص۲۹۰، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.
۸۷. ↑ هادی بن مهدی سبزواری، شرح الاسماء، ج۱، ص۷۲۱، او، شرح دعاء الجوشن الکبیر، چاپ نجف قلی حبیبی، تهران ۱۳۷۵ش.
۸۸. ↑ محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۷، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
۸۹. ↑ عبد الکریم بن هوازن قشیری، التحبیر فی التذکیر، ج۱، ص۶۹، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۶۸.
۹۰. ↑ محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۹، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.
۹۱. ↑ محمد بن عمر فخر رازی، شرح اسماء اللّه الحسنی للرازی، ج۱، ص۲۹۲، و هو الکتاب المسمی لوامع البینات شرح اسماء اللّه تعالی و الصفات، چاپ طه عبد الرؤوف سعد، قاهره ۱۳۹۶/۱۹۷۶، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ش.
۹۲. ↑ ابن عربی، النور الاسنی بمناجاة اللّه باسمائه الحسنی، ج۱، ص۷، (قاهره) ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
۹۳. ↑ محمد بن محمد غزالی، المقصد الاسنی فی شرح معانی اسماءاللّه الحسنی، ج۱، ص۱۳۹، چاپ فضله شحاده، بیروت ۱۹۷۱.


۱۲ - منابع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حق (اسمای‌خدا)»، شماره۶۳۲۰.    


رده‌های این صفحه : اسماء الهی | خدا شناسی | کلام




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.